Pierwsza rzeźba warszawskiej Syrenki została ustawiona na rynku Starego Miasta w 1855 r. Monument szczęśliwie przetrwał burzliwe dzieje Warszawy. Warto przypomnieć, że na Pradze, w pierwszych latach po wojnie też powstał pomnik Syreny. Został zbudowany na pl. Hallera.
Autorem pierwszego rzeźbiarskiego wizerunku Syreny, symbolu Warszawy, był Konstanty Hegel. Stworzył go na zamówienie magistratu, jako zwieńczenie prac przy wodociągu Henryka Marconiego doprowadzającego wodę m.in. na Stare Miasto. Wcześniej postać Syreny była przedstawiana w herbach czy dekoracjach jako malowidło, płaskorzeźba, rysunek lub grafika.
Syrena uosabia charakter miasta
Hegel projektując rzeźbę Syreny zawarł w niej charakter Warszawy, którą uosabia pełna życia i energiczna młoda kobieta w walecznej postawie, lekko odchylona do tyłu, jakby tuż przed zadaniem ciosu mieczem trzymanym nad głową.
W 1855 r. Syrenkę ustawiono na środku Rynku Starego Miasta w miejscu rozebranego 38 lat wcześniej XV-wiecznego ratusza. XX wiek oznaczał dla rzeźby ciągłe wędrówki i bezprzykładny wandalizm. W 1914 r. cokół został zmieniony na wielokątny z wodotryskami, wcześniej był nieproporcjonalny do rzeźby, miał też kształt skały.
50 dziur po kulach. Syrena przetrwała wojnę i powstanie
W II Rzeczypospolitej w 1928 r. rzeźbę zdemontowano. Rok później ustawiono ją na terenie Klubu Sportowego Pracowników Miejskich „Syrena” przy ul. Solec 8. Tam przerwała II wojnę światową, ale została znacznie uszkodzona. W pracowni Braci Łopieńskich dorobiono jej rękę, tarczę i załatano 50 dziur po kulach. Po reperacji stanęła w obecnym Parku im. Rydza Śmigłego, gdzie została po wojnie uszkodzona po raz pierwszy.
W kolejnych latach i miejscach Syrenka była dewastowana łącznie 11 razy. Łupem wandali padała ręka z mieczem i tarcza. Raz Syrenka zaliczyła cios w brzuch. Przed wandalami nie uchroniło ją nowe miejsce na staromiejskich murach oraz wzmocnienia, jakim została poddawana po zniszczeniach. W 1990 r. ponownie stanęła na Rynku, gdzie po raz kolejny została zdewastowana.
W 2008 r. władze Warszawy zdecydowały o całkowitej ochronie wybitnego dzieła Konstantego Hegla. Oryginał po naprawach przeniesiono do obecnego Muzeum Warszawy, a na Rynku Starego Miasta na skromnym cokole postawiono jego kopię.
Warszawska Syrenka na Pradze
W latach 50-tych minionego wieku, gdy Warszawa podnosiła się z gruzów, na budowie nowego osiedla Praga II, powstała rzeźba Syreny. Jak donosi „Stolica” (1953 r.) – Robotnicy BW-7 zbudowali z cegieł stylizowaną syrenę przed budynkiem kierownictwa budowy Pragi II – czytamy na łamach ówczesnego tygodnika. Rzeźba powstała na dzisiejszym pl. Hallera, miała wysokość ok. 2 metrów.
– Pamiętam Syrenkę z czerwonej cegły, dzieło anonimowego murarza, która zdobiła plac. Stała w miejscu, gdzie dziś jest plenerowa siłownia. Niestety, ktoś Syrenkę rozebrał, żałowaliśmy, bo wtedy była to dla nas jedna z atrakcji – wspomina Zygmunt Prus, jeden z pierwszych mieszkańców osiedla Praga II.
– Syrenka zapewne miała nadać placu charakter. Podobno rzeźba była niezaplanowana, nieuzgodniona – dodaje Hanna Sieczkowska, pierwsza lokatorka budynku przy Dąbrowszczaków 4.
Źródła: Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków, książka „Praga II. Nasza historia” (K. Ciepieńko)
